DÖRT KAPI KIRK MAKAM

DÖRT KAPI KIRK MAKAM

Alevilikte tanrıya ulaşmanın yolu insana olan sevgi ve bunun adı ibadet etmektir. Bu ibadet tanrının ihtiyacı olduğu için değil,tatmin olmak içindir. Alevilikte Tanrı anlayışı ve Hacı Bektaş Veli öğretisi gereği.
Dört kapı Şeriat,Tarikat,Hakikat,Marifet tir. Kırk makam bu dört kapının içerisinde sayılmaktadır.
Dört kapı her Aleviye göre farklı tarif edilmektedir ama hiçbir zaman hurafalara bürünmüş bir anlayış sergilenmemektedir. Bazı yerlerde İslam şeriatının içerisine yerleştirilmeye çalışılmaktadır ama bu anlayış Alevi öğretisine uymamaktadır.

Şeriat; henüz olgunlaşmamış,inancı ve kurallarını yeterince bilmeyen insanların topluma zarar vermemesi için din kuralları içerisinde eğitilmesi.

Tarikat; Dış engellemelerden kurtularak kendi istek ve arzuları doğrultusunda,iyilikleri esirgemeden yaşama dönemidir.
Marifet; Eğitim seviyesini yükseltmek,düşünce ve duygularıyla yaşamak,inançta tanrısal sırlara ermek.

Hakikat ; İnançsal anlamda en yüksek mertebeye ulaşmak, kendisini hakla bütünleşmiş olarak görmek.

Hacı Bektaşi Veli bir söyleşinde Dört kapıdan bahsederken ;
“Kul,Hakka Kırk Makamda erer,ulaşır,dost olur. Bu makamların onu Şeriatın içinde,onu Tarikatın içinde,onu Hakikatın içinde,onu da Marifetin içindedir.
Dört Kapı,İnsanın yaşamında Hak’ka ulaşma için verdiği manevi uğraşıda birer aşama olduğu söylenir.

Şeriat Makamları :
1.İnanmak,2. İlim irfan öğrenmek,3. İbadet etmek, 4.Kötülüklerden uzaklaşmak, 5. Ailesine faydalı olmak,6.Çevreye ve topluma zarar vermemek,7.Yol önderinin emirlerine uymak,8.Şefkatli olmak,

9. Temizliğe önem vermek,10. Zararlı işlerden sakınmak.

Tarikat Makamları :
1.Kendi kendisine söz vermek, 2. Mürşidin öğütlerine uymak,
3. Temiz giyinmek, 4.İyilik yolunda mücadele vermek, 5.İnsana hizmet etmeyi sevmek, 6.Haksızlıktan korkmak, 7.Ümidi yitirmemek,8.İbret almak,9. Cömert olmak, paylaşımcı olmak, 10. Özünü fakir görmek.

Marifet Makamları :
I.Eline-diline-beline (edep) sahip olmak,2.Bencillik,kin ve nefretten uzak olmak, 3. Perhizkarlık,4. Sabırlı ve kanaatkar olmak,5. Utanmak(Haya), 6.Cömertlik,7.İlim sahibi olmak,8. Hoşgörü sahibi olmak, 9.Özünü bilmek, 10. Ariflik.

Hakikat Makamları:
l.Alçak gönüllü olmak,2. Kimsenin ayıbını görmemek,
3. Yapabileceği hiçbir iyiliği esirgememek,4. Bütün varlıkları sevmek, 5. İnsanlar arasında ayrım yapmamak,
6. Birliğe yönelmek ve yöneltmek,7. Gerçeği gizlememek,
8. Mana’yı bilmek,9. Sırrı öğrenmek, 10. Tanrıya ulaşmak (bütünleşmek).

Dört kapıyı bir çok  araştırmacı yazar  farklı değerlendirmiştir.
Şeriat, Anadan doğmak.
Tarikat; İkrar vermek.
Marifet ; Nefsini bilmek.
Hakikat ; Hakk’ı özünde bulmak. gibi tarif etmektedir.

Bazı yazarlara göre ;
Dört Kapı farklı bir şekilde de tarif edilmektedir.
Şeriat : İlkokul.
Tarikat : Ortaokul
Marifet : Lise
Hakikat : Üniversite.

Dört kapıyı anlayabilmek için Aleviliği kabullenmek ve yolu benimsemek gerekir. Alevi inanç ve ibadetini yukarıda saydığım gibi temelden başlayarak öğrenmek yaşayarak öğrenmek gerekir.

Bütün bunları yaşarken biraz da bilimsel bakıldığında Dört kapının çok daha farklı bir tarifi ile karşılaşırsınız.

İnsanın hatta canlının yaşayabilmesi için mutlaka Hava,su,ateş ve toprağa ihtiyaç vardır. Bunların tamamını Alevilik bir arada tutarak yaşamaktadır ve bunun adına da Dört Kapı diyoruz.

Şeriat : Ateş
Tarikat : Su
Marifet : Hava
Hakikat : Toprak.

Alevilikte sadece Dört kapı Kırk makam değil,
Üçler de farklı değerlendirilir.
Üçler :
Hak – Muhammed – Ali
Tanrı – Doğa – İnsan
Dün – Bugün – Yarın.

Alevilerde bu üçlü ayrı ayrı değerlendirilmez,üçünü bir bilirler. Yukarıda yazdığımın tersine Hak Muhammed Ali diyerek ifade ederler. Üçü birdir. Üç ayrı varlıktan bahsedilmez.

Olayı başka bir boyuttan ele aldığımızda bu üçlü yaratıcılığın birer simgedir. Üçü de doğurgandır. Yaratıcıdır.

İnançsal boyutu ile değerlendirildiğinde
Tanrı yaratıcıdır.
Doğa yaratıcıdır.
İnsan yaratıcıdır.

İşte bu açıdan bakıldığında bunları biri birinden ayırt etmezler.

Elbette Alevi İnanç önderleri ve Bilim adamları bu konuda yeterli açıklama yapmamışlardır.
Özellikle Aleviliğin Dört kapı anlayışının içerisindeki Marifet ve Hakikat yeterince açıklanmamıştır ve bunu bir sır olarak kabul etmişlerdir.

Bunun gizlenmesinin gerekçelerini öğrenmeden önce Aleviliğin Şeriat ve Tarikat anlayışını en ince detayına kadar öğrenilmesi gerekir.
Yine bu konuları anlayabilmek için.

Ali’yi hak bilip
Hakkı Ademde görmenin ne olduğunu kabullenmek gerekir.

Dört kapı Kırk makamı başka türlü tarif edenlerde vardır.

Şeriat      : Gemidir.
Tarikat    : Deniz,
Marifet   : Dalgıç(Gavvas),
Hakikat  : Mücevher (İnci,elmas,yakut)
İnci günümüzde en değerli mücevherlerden birisidir,buna ulaşmak için mücadele etmek,çaba sarfetmek gerekmektedir. Verilen örnekte bu mücevhere (İnci) ye  Hakikat aşamasına ulaşmak için nelerin gerektiği ve nasıl mücadele verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır

Alevilikte Hakikat kapısından içeri girebilmek yani sırrı Hakikata ulaşmak farklı bir şekilde örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Şeriat       : Yakın olmak
Tarikat    :  Kendini ispat etmek,
Marifet    :  Sözün nereye gideceğini bilmek,
Hakikat   :  Hedefe ulaşmak.

Şeriat     :  Uyumlu olmak,
Tarikat   :  Bilmek,
Marifet   :  Ermek,
Hakikat   : Görmek.

Şeriat    : Tendir,
Tarikat  :  Ettir,
Marifet :  İliktir,
Hakikat : Candır.

Anlaşılacağı üzere dört kapıyı biri birinden ayırmanız mümkün değildir birisi olmadan diğeri de olmuyor.

Olaya biraz da bilimsel olarak bakabiliriz. Bunu inceleyebilmek için şu örneği daha iyi irdeleyelim.
Şeriat    : İşitmek,
Tarikat  : Görmek,
Marifet  : Anlamak,
Hakikat : Bilmektir.

Alevi inanç önderleri,Pirler,Mürşitler dört kapıyı anlatırken birinci kapı Şeriat konusunu anlatırken Eşikten girmeden önce nelere dikkat etmek gerektiğini sıkça anlatırlar.
Şeriat   : Kapıdır,
Tarikat : Eşik,
Marifet : Söve,
Hakikat : Kilittir.

Her Alevi dedesi,yazarı,okuru,yaşayanı kendisine göre dört kapıyı tarif ederler. Görünüşte biri birinden farklı tarifler yada farklı örnekler olarak değerlendirilebilir. Netice olarak birazcık Alevilik bilgisi olanlar bu örneklerden alabileceği kadarasını alır ama bunlardan birinci kapıyı öğrenmeden, ikna olmadan diğer kapıları inceleme çok anlam ifade etmez.
Şeriat    : Çerrağ,
Tarikat  : Fitil,
Marifet  : Yağ,
Hakikat : Işıktır.
Alevilikte talip Çerağ gibi doğru durmalı,Fitil gibi yanmalı,Yağ gibi erimeli ki Nur gibi ışık vermelidir.

Bütün bu tariflerden sonra bir sonuç çıkartmak mümkündür.
Alevilikte var olan dört aşamalı yol,biri birinin tamamlayıcısıdır.
Birisi olmadan diğeri olmaz. Tıpkı Ten,Et,İlik,Can gibi yada İşitmek,Görmek,Anlamak ve Bilmek gibi.
Dört kapı doğrudan doğruya İNSANI tarif etmektedir.

Bu örnekler daha da çoğaltılabilir ama insanları sıkmanın anlamı yoktur.
Abbas Tan