MEZAR KALDIRMA RİTÜELİ

MEZAR KALDIRMA TÖRENİ/ERKANI

Abbas Tan

Birçok inanç ve kültürlerde olduğu gibi Alevilerin bir kısmında da farklı ritüeller vardır. Bunlardan biri de Mezar Kaldırma törenleri.

Bir can Hakka yürüdüğünde bütün yakınlar toplanırlar. Sırlamadan (defin işleminden) iki üç gün sonra aile büyükleri aileyi bir araya toplarlar ve kimi nasihatlarda bulunurlar. Aile büyüğü olduğu gibi Pir de olabilir.

“İşi olan işine gitsin, zamanı olanlar da gelen ziyaretçileri ağırlamaya devam etsinler” denir,birer lokma paylaşılır ve dağılınır.

Böylelikle en ağır yas bitmiş olur.

Hakka uğurlama erkanında hazır bulunamayanlar için kırk gün sonra “Dardan indirme erkanı” yapılır ve artık aile bireyleri ve yakınları normal yaşamlarına devam ederler. Ancak mezar kaldırma törenleri yapılana kadar düğün ve eğlencelere katılamazlar.

İç Toroslar bölgesinde,Kocgiride, Tahtacılarda ve Dersim bölgesinde Mayıs ayı sonu ile Haziran başlarında yaylaya gidilir.

Yaylaya gitmeden önce geçen bir yıl içinde Hakka yürüyen canların mezarları imkanlarına göre taş,beton,mermer gibi malzemeler kullanılarak yapılır.

Geçmiş yıllarda bir takvim belirlenmişti. 23 Mayıs ile 13 Haziran tarihleri arasında bir tören düzenlenir. (13 haziran bahar aylarının son günü).

Bütün köylüler ve diğer köylerdeki akrabalar,dostlar o tarihte toplanırlar.

Geçen bir yıl içerisinde köyde Hakka yürüyen canların yakınları ortak yemekler (lokmalar) hazırlar.

Halk topluca mezarlığa giderler. Kendi yakınlarının mezarları ziyaret edilir, gülbanglar, temennalar okunur ve yeni yapılmış mezarlar ziyaret edilirken ağıtlar, devriyeler okunur.

Mezarlığın uygun bir yerinde toplanılır, ehil kişi gülbang okuduktan sonra mezara getirilen lokmalardan alınır ve cemevine dönerler.

Mezarlığa gelirken mezarı yapılan canların yakınları ve isteyenler de lokmalar getirirler.

Lokmalar genellikle ev helvası, lokum, bisküvi ve evlerde hazırlanmış haşlanmış et yufka ekmek arasına sarılmış vaziyette peçete, kağıt havlu arasına sarılı vaziyette ikram edilir.

Cemevlerinde veya köyde cemevi yoksa uygun bir alanda önceden hazırlanmış yemekler (lokma) ikram edilir.

Toplu yemekten sonra Pir veya ehil kişi Erkanname (gülbang) okur ve cenaze yakınları yan yana sıralı vaziyette dizilirler.

MEZAR KALDIRMA ERKANI/TÖRENİNE katılan tüm canlar taziye dileklerinde bulunarak (devri daim olsun, ışıklarda gelsin, hizmetiniz yerini bulsun, acınızı paylaşıyoruz…) gibi ifadelerle duygularını paylaşırlar ve erkan/tören tamamlanmış olur.

Artık yas bitmiş olur ve insanlar normal yaşama dönerler.

Düğünler, eğlenceler başlar.

Mezar Kaldırma ile ilgili çeşitli söylenceler vardır.

Geçmişte hayvancılıkla uğraşan Alevi aileler çok uzaklara yaylalara giderlerken Tahtacı Aleviler de yüksek dağlara ağaç işleri ile uğraşmaya giderlerdi.

Yaklaşık üç dört ay uzaklarda ve dağ başlarında kalırlardı.

Bir can Hakka yürüdüğünde anında cenazeyi köylerindeki mezarlığa götürmeleri mümkün olmadığından uygun bir yere toprakla sıralamak zorunda kalıyorlar.

İşleri bitip köylerine dönerlerken keçe denilen örtüye, kilime sararak koydukları yerden cenazeyi çıkarıp köylerine getirip aile mezarlığına yerleştiriyorlar.

Mevsim sonbahardır.

Kış ayları geçip kar ve yağmurlarla mezar üzerindeki toprak iyice yerleştikten sonra baharın yani Mayıs, Haziran ayında mezarlar yapılmakta ve bahsedilen erkan yürütülmekte idi.

Günümüzde ulaşım sorunu kalmadığından bir can nerede haka yürürsen yürüsün (yurt içi, yurt dışı) getirilip mezarlıkta sırlandığından böyle bir taşıma işlemi yapılmamaktadır.

Erkanın adı MEZAR KALDIRMA olarak devam etmektedir.

Bir başka görüş ise:

Bir yıl içerisinde hakka yürüyen canların mezarları bir kış geçtikten sonra taşlarla yükseltilerek şekil verilmekte ve topraktan yüksek yapı olduğundan mezarı yükseltme anlamında Mezar Kaldırma denilmektedir.

Kültürel bir etkinlik olan Mezar Kaldırma törenleri /ekranları insanların bir araya gelmeleri, tanımaları, kaynaşmaları acıları paylaşma için bir vesile olmaktadır.

Büyük maliyetler olmasına rağmen güzel bir gelenektir.

Aşk ile.

16.07.2022